Ξεχωρίσαμε την καλοκαιρινή «Εκάβη» του Ευρυπίδη - «Ο πόλεμος που μαίνεται έξω από την πόρτα μας»

Επίκαιρη όσο ποτέ μοιάζει η θεατρική παράσταση που θα έχουμε την τιμή να παρακολουθήσουμε το καλοκαίρι του 2023 στην Επίδαυρο, η «Εκάβη» του Ευρυπίδη.

Και δεν πρόκειται για ένα ακόμα δημοσιογραφικό τετριμμένο, καθώς το έργο μιλάει συγκεκριμένα για τον πόλεμο που «μαίνεται έξω από την πόρτα μας, στην Ουκρανία, το Σουδάν, στους μετανάστες που πνίγονται στα ανοιχτά», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Ελένη Κοκκίδου, η ηθοποιός που ενσαρκώνει τον ομώνυμο ρόλο στο εμβληματικό αυτό έργο.

Όντως οι παραλληλισμοί με το σήμερα του έργου είναι πολλοί και άξιοι αναφοράς, αλλά η εικόνα-γροθιά στο στομάχι- του νεκρού γιου της Εκάβης που ξεβράζει το κύμα, μας φέρνει απευθείας στο μυαλό τα ναυάγια στη Μεσόγειο και τα αμέτρητα θύματα της προσφυγικής κρίσης.

Παρευρισκόμενοι στη συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την καλοκαιρινή περιοδεία της παράστασης διαπιστώσαμε πως ο πολυμελής θίασος των εξαιρετικών ηθοποιών και μουσικών, η νέα μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου, που έγινε ειδικά για την παράσταση καθώς και η σκηνοθεσία της Ιώς Βουλγαράκη συνιστούν το «εχέγγυο» της εξιστόρησης και της απόδοσης του έργου.

Πρώτη το λόγο πήρε η Ιώ Βουλγαράκη η οποία μίλησε για το θέμα του πένθους και ιδιαίτερα του συλλογικού πένθους, γύρω από το οποίο επικεντρώνεται η οπτική της. «Είναι ένα θέμα που μας εμπεριέχει και μας αφορά, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι», είπε. Η ίδια τόνισε πως αξιοσημείωτη είναι και η έμφυλη διάσταση την οποία εντοπίζει στην Εκάβη. «Σε κάθε πόλεμο οι γυναίκες είναι εκτεθειμένες σε αδιανόητη βία», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.

Η πρωταγωνίστρια Ελένη Κοκκίδου τόνισε από την πλευρά της τη διαχρονικότητα και την κρισιμότητα του έργου. Χαρακτήρισε την Εκάβη ένα σύμβολο απώλειας και πένθους. «Η Εκάβη είναι σύμβολο, είναι η μάνα που έχει χάσει όλα της τα παιδιά, είναι η μάνα που έρχεται με τη βαρκούλα από την Τουρκία, από την Λιβύη και μέχρι να φτάσει σε μια άλλη ακτή έχει χάσει τα μισά της παιδιά ή τον άντρα της, η μάνα που θα πάει σε μια χώρα που δεν ξέρει τη γλώσσα και καταλήγει σε έναν camp», είπε.

«Το έργο εκτυλίσσεται τη στιγμή που μαίνεται ο πελοποννησιακός πόλεμος και αναφέρεται σε αυτή την αγριότητα του πολέμου που ο άνθρωπος αποκτά ζωώδη χαρακτηριστικά καταλήγει δηλαδή στη φύση του που είναι το ζώο, χάνει την ανθρώπινη υπόστασή του χάνεται ο πολιτισμός, καταλύονται τα πάντα και κυριαρχεί η αγριότητα το μίσος και η εκδίκηση», συμπλήρωσε.

«Η Εκάβη γενικότερα στη συνείδηση του δυτικού κόσμου είναι το σύμβολο του πένθους της μάνας που τα χάνει όλα και μάλιστα μιας μάνας που ήταν βασίλισσα και καταλήγει στο απόλυτο μηδέν, γίνεται μια σκλάβα των Ελλήνων» είπε επίσης η ηθοποιός. Υπογράμμισε ότι η ηρωίδα μεταμορφώνεται από θρηνητική φιγούρα σε φορέα εκδίκησης, σκοτώνοντας τα παιδιά του Πολυμήστορα.

«Είναι πάρα πολύ συγκινητικός αυτός ο ρόλος και χαίρομαι πάρα πολύ που τον παίζω σε αυτή την ηλικία πια, όπου νιώθω έτοιμη να κατοικήσω ένα κομμάτι τουλάχιστον του ρόλου, γιατί στις αρχαίες τραγωδίες αυτό που έχεις να αντιμετωπίσεις είναι χαοτικό, είναι τεράστιο, θα καταφέρεις να κατοικήσεις ένα κομμάτι του μόνο. Με την καθοδήγηση της Ιούς και τους συμπαίκτες μου είναι μια πάρα πολύ ευτυχής συγκυρία και τους ευχαριστώ πάρα πολύ», σημείωσε τέλος για τον ρόλο της.

Ο Άκης Σακελλαρίου ο οποίος θα ερμηνεύσει τον Πολυμήστορα είπε ότι αυτός είναι που εκπροσωπεί το ανδρικό φύλο, το πρόσωπο που συγκεντρώνει την εκδίκηση της Εκάβης. «Εκπροσωπώ το ανδρικό φύλο, είμαι ο άνθρωπος που τα παιδιά μου έχουν εξαφανιστεί, χάθηκαν, διαμελίστηκαν, δεν υπάρχει κάτι για να θαφτεί», πρόσθεσε.

Η ηθοποιός Μαρίνα Καλογήρου που υποδύεται την κόρη της Εκάβης, την Πολυξένη υπογράμμισε την εξόντωση και τον εκμηδενισμό των γυναικών του έργου. «Αυτό που με συγκινεί στο έργο αυτό είναι ότι αυτή η γυναίκα και όλοι οι γύρω της μηδενίζονται εντελώς, αυτό το πέρασμα από το μηδέν στο τίποτα είναι που με συγκινεί», είπε.

Ο Αλέκος Συσσοβίτης μίλησε και αυτός για την αγριότητα που προκαλεί ο πόλεμος. «Η τραγωδία διαδραματίζεται στα παράλια της Θράκης, εν αναμονή της αναχώρησης των Ελλήνων. Πρόκειται για μία no man’s land. Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε τέτοιες ουδέτερες ζώνες, μακριά από το σπίτι τους, είναι ευκολότερο να αφήσουν πίσω τις αρχές τους και να διαπράξουν ασύλληπτες αγριότητες», είπε ο ηθοποιός.

Τόνισε επίσης ότι ακόμα και στο τέλος του έργου ο ίδιος ο πατέρας δεν ζητάει την ταφή των παιδιών του και εκεί καταλαβαίνουμε ότι το ατομικό συμφέρον είναι αυτό που μας απασχολεί.

Ο Ερρίκος Μηλιάρης που θα ερμηνεύσει τον ρόλο του φαντάσματος του νεκρού γιου της Εκάβης υπογράμμισε πως πρόκειται για ένα έργο που θέτει άτυπα το θέμα της ηθικής δικαιοσύνης, της απουσίας Θεού. «Τα πρόσωπα του έργου δείχνουν να έχουν αφεθεί μόνα, αβοήθητα» ανέφερε χαρακτηριστικά. Πρόσθεσε πως η παράσταση ξεκινάει από το θέμα του συλλογικού πένθους και εξελίσσεται ως ένα μεγάλο θρηνητικό τραγούδι.

Αξιοσημείωτος τέλος είναι ο «χώρος» που καταλαμβάνει ο χορός στο έργο με βάση την συγκεκριμένη σκηνοθετική οπτική, κάτι που επισήμανε και ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης ο οποίος ερμηνεύει τον ρόλο του Ταλθύβιου. «Είναι ένας Χορός που βρίσκεται δραστικά μέσα στο έργο» είπε.

Το «σκιαγράφημα» της παράστασης

Στην πρώτη – και ιδιαίτερα σκληρή για τους Αθηναίους – περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου (431- 420 π. Χ.) ο Ευριπίδης επιχειρεί να καταγράψει και να δείξει στους συμπολίτες του – και σε όλους τους Έλληνες – την αποκτήνωση του ανθρώπου που μπορεί να προκαλέσει ο πόλεμος.

Εικοσιτέσσερις αιώνες μετά, το διαχρονικό έργο του Ευριπίδη γίνεται επίκαιρο όσο ποτέ. Καθημερινά φτάνουν στις οθόνες μας εικόνες από πολέμους, εικόνες αφόρητης βίας και σπαραγμού από κάθε σημείο του κόσμου. Το παράλογο του πολέμου μοιάζει να αφορά μόνο αυτούς που το ζουν, για όλους τους άλλους περιορίζεται σε μια στεγνή, εικονική και ακίνδυνη πληροφορία. Θάβεται ανάμεσα σε πλήθος ειδήσεων, αποκόβεται από το βίωμα του πένθους. Εξοικειωνόμαστε έτσι με την εικόνα και την πληροφορία της βίας, εκπαιδευόμαστε στον θάνατο, αλλά ξεμάθαμε να πενθούμε.

Η Εκάβη στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη ξεκινά ως πρόσωπο από αυτό το σημείο, από αυτό που έχουμε ξεχάσει, τον δρόμο του θρήνου. Μαζί της οι γυναίκες, οι αόρατες του πολέμου, μπροστά στο Ακατανόητο που τις σαρώνει και μέσα από το κοινό βίωμα της απώλειας συγκροτούνται ως κοινότητα. Στο πρώτο μέρος του έργου το πένθος, προσωπικό αλλά και συλλογικό, μοιάζει να γεννά τη μεταφυσική του: ζωντανοί και νεκροί βρίσκονται σε διαρκή συνομιλία, ένα αγόρι άταφο ταράζει τον ύπνο της μάνας του, ένα κορίτσι στέκει στο όριο ζωής και θανάτου. Στην Εκάβη τα πάντα συμβαίνουν σε έναν μεταιχμιακό χρόνο, μετά το τέλος του πολέμου. Η βία όμως δεν έχει τελειώσει. Και εκεί ακριβώς, στον χρόνο της μετάβασης, η Εκάβη του πένθους γίνεται η Εκάβη της εκδίκησης, ανοίγοντας μια τολμηρή διαλεκτική με το σήμερα.

Όπως επεσήμανε στη συνέντευξη τύπου ο παραγωγός της παράστασης Βασίλης Ζήσης, πρόκειται για μια παραγωγή που θα ταξιδέψει απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδας, τη Μακεδονία, τη Θράκη, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και την Πελοπόννησο, σε μια περιοδεία που θα κορυφωθεί στην Επίδαυρο, ενώ αμέσως μετά θα ακολουθήσουν παραστάσεις στα θέατρα των αττικών δήμων.