Costa Concordia, όπως Express Samina

Με το που έγινε γνωστό το δυστύχημα του Costa Concordia, το βράδυ της 13ης Ιανουαρίου κοντά στο νησί Ίζολα ντελ Τζίλιο, έξω από τις ακτές της Τοσκάνης, οι Έλληνες συνειρμικά συνέκριναν την εικόνα του ημιβουλιαγμένου πλοίου μ' εκείνη του Sea Diamond. Το κρουαζιερόπλοιο της Louis Hellenic Cruises είχε προσκρούσει σε ξέρα στον όρμο των Φηρών το 2007 και ήταν μια πρόσφατη μνήμη στην Ελλάδα και για τους δύο νεκρούς του, αλλά και για την περιβαλλοντική καταστροφή στην μαγευτική Σαντορίνη. Ωστόσο, είναι ένα άλλο δυστύχημα σε ελληνικά νερά, μια από τις πιο θλιβερές στιγμές της ελληνικής ναυσιπλοΐας, το οποίο έχει πολύ περισσότερες ομοιότητες με αυτό του Costa Concordia.

Το ναυάγιο του φέρι μποτ Express Samina στις 26 Σεπτεμβρίου του 2000 έξω από το λιμάνι της Παροικιάς, με τον αφόρητο απολογισμό των 82 νεκρών, την αυτοκτονία του Παντελή Σφηνιά και τις ραγδαίες εξελίξεις στην ελληνική επιβατηγό ναυσιπλοΐα θυμίζει σε κάποια του σημεία το πρόσφατο του Costa Concordia. Τα σημαντικά ανθρώπινα λάθη και οι παραλείψεις είναι τα πιο χαρακτηριστικά. Αλλά ας δούμε ένα προς ένα τα κοινά στοιχεία στα δύο δυστυχήματα:

Η ξέρα

- Όποιος έχει βρεθεί για διακοπές στην Πάρο ή την Αντίπαρο θα έχει σίγουρα δει τις νησίδες Πόρτες. Στην ουσία πρόκειται για δύο κάθετους σχεδόν βράχους που ξεπροβάλουν από την θάλασσα σαν μια αρχαία επιτύμβια πλάκα. Η μοίρα τα έφερε να παίξουν όντως αυτόν τον ρόλο για τους 82 άτυχους επιβαίνοντες του Express Samina που δεν κατάφεραν να γλιτώσουν από το ναυάγιο του 2000. Δεν είναι, βέβαια, μόνο οι Πόρτες, αλλά και μια σειρά ακόμη ξερών και μικρών νησίδων που εκτείνονται από το σημείο αυτό, ανοικτά του λιμανιού της Παροικιάς στην Πάρο, και νοτίως, μέχρι το βορειότερο ακρωτήρι της Αντιπάρου. Είναι ένα θαλάσσιο σημείο γνωστό στους ναυτικούς και για τους ισχυρούς ανέμους που αναπτύσσονται εκεί. Ένα σημείο που πρέπει να αποφεύγεται.

- Το Ίζολα ντελ Τζίλιο είναι ένα μικρό νησάκι στην Τυρρηνική Θάλασσα, 16 χιλιόμετρα έξω από τις ακτές της Τοσκάνης. Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό Aegilium, που με τη σειρά του έρχεται από το ελληνικό «Αιγύλιον», που σημαίνει «μικρό κατσίκι». Στα χρόνια των αρχαίων ελληνικών αποικιών ήταν τόπος βοσκής. Σήμερα, βέβαια, αποτελεί ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο. Το νησί αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από γρανίτες και κοφτερά βράχια το περιτριγυρίζουν, δημιουργώντας πολλά επικίνδυνα σημεία για τα πλοία. Οι ναυτικοί γνωρίζουν καλά πως η πρόσβαση πρέπει να γίνεται μόνο από το λιμάνι στα ανατολικά, το πιο ασφαλές σημείο του νησιού.

Η αβελτηρία του καπετάνιου

- Το απόγευμα της 20ης Σεπτεμβρίου του 2007, ο καπετάνιος του Express Samina έβαλε, αναχωρώντας από τον Πειραιά, τον αυτόματο πιλότο, με προορισμό την Πάρο. Κατά παράβαση των κανόνων ασφαλείας, ο αυτόματος πιλότος δεν απενεργοποιήθηκε όταν το Express Samina πλησίαζε στο λιμάνι της Παροικιάς. Το χειρότερο: Δεν βρισκόταν καν στην γέφυρα κάποιος υπεύθυνος, αλλά ένας ανέμπειρος δόκιμος, το ακριβές στίγμα του πλοίου δεν ήταν γνωστό στον πλοίαρχο και τον υποπλοίαρχο και κανείς δεν είχε πάρει είδηση ότι οι ισχυροί άνεμοι που έπνεεαν στο επικίνδυνο σημείο βορείως της Αντιπάρου είχαν αλλάξει ελαφρώς την πορεία του πλοίου. Ως επακόλουθο, στις 22:30 ήλθε η πρόσκρουση στις Πόρτες. Ο πλοίαρχος Βασίλης Γιαννακής έρριξε την ευθύνη στον υποπλοίαρχο Αντώνη Ψυχογιό, κατηγορώντας τον ότι «φλέρταρε στο σαλόνι». Ο ίδιος δεν είχε βάρδια εκείνη την ώρα και είχε αποσυρθεί στην καμπίνα του. Τελικά πρωτόδικα καταδικάστηκαν σε 16 και 19 χρόνια κάθειρξης αντίστοιχα.

- Ήταν επίσης βράδυ, κατά τις 22:00 της 13ης Ιανουαρίου, όταν το Costa Concordia, σε παρέκκλιση της πορείας πλεύσης του, πλησίασε το Ίζολα ντελ Τζίλιο, για μια «υπόκλιση», όπως λέγεται η διαδικασία που ένα κρουαζιερόπλοιο φθάνει κοντά σε κάποιο αξιοθέατο για να το απολαύσουν οι επιβαίνοντες. Το θέαμα του γραφικού χωριού που κατέβαινε από το βουνό σαν μια μικρή χιονοστιβάδα από φώτα, έγινε σύντομα εφιάλτης, όταν το κρουαζιερόπλοιο προσέκρουσε σε μια γνωστή ξέρα του νησιού κι άρχισε αμέσως να παίρνει κλίση και να μπάζει νερά. Ο πλοίαρχος Φραντζέσκο Σκετίνο κατηγορείται και αυτός ότι φλέρταρε με κάποια νεαρά την ώρα της πρόσκρουσης...

Η εγκατάλειψη των επιβαινόντων στην τύχη τους

- Μετά την πρόσκρουση στις Πόρτες, οι αξιωματικοί του μηχανοστασίου άργησαν να ειδοποιήσουν τον πλοίαρχο και τον υποπλοίαρχο του Express Samina για την ύπαρξη ρήγματος. Και, κυρίως, αμέλησαν να κλείσουν τις υδατοστεγείς πόρτες, αποτρέποντας περισσότερο νερό από το να μπει μέσα στο πλοίο. Αν το είχαν κάνει, ίσως το Express Samina να προλάβαινε να φθάσει στην Παροικιά, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα. Το χειρότερο, όμως, ήταν ότι δεν μπήκε σε λειτουργία η σειρήνα έκτακτης ανάγκης και δεν ενημερώθηκαν οι επιβάτες για το ότι έπρεπε να εκκενώσουν το πλοίο. Το πλήρωμα μάλιστα δεν ανέλαβε την ευθύνη να τους βοηθήσει, αλλά ο καθένας άρχισε να τρέχει για τον εαυτό του. Επικράτησε πανικός, πράγμα που σε συνδυασμό με τις κακές καιρικές συνθήκες, το ότι όλα έγιναν σε πλήρες σκοτάδι αφού σύντομα καταστράφηκε η ηλεκτρογεννήτρια και το ότι πολλά από τα σωσίβια ήταν παλιά και σχεδόν άχρηστα, οδήγησαν στον χαμό περισσότερων ανθρώπων.

- Αντίστοιχα στο ναυάγιο του Costa Concordia, ο καπετάνιος άργησε εξαιρετικά να σημάνει έκτακτη ανάγκη, ενώ στη συνέχεια προέβη στο απίστευτο: Εγκατέλειψε το πλοίο ενώ δεν είχε αρχίσει καν η εκκένωση από τους περισσότερους επιβάτες και, όταν επικοινώνησε με την Ακτοφυλακή και του είπαν ότι έπρεπε να επιστρέψει στην γέφυρα, εκείνος δικαιολογήθηκε ότι μπορούσε να συντονίζει καλύτερα την διαδικασία εκκένωσης από μακριά!

Οι νεκροί

- Εξαιτίας όλων όσων αναφέραμε παραπάνω (άνεμοι οκτώ μποφόρ, απόλυτο σκοτάδι, έλλειψη βοήθειας από το πλήρωμα, προβληματικά σωστικά μέσα), ο τραγικός απολογισμός του δυστυχήματος του Express Samina ήταν 82 άνθρωποι.

- Στο ναυάγιο του Costa Concordia, παρ' ότι δεν υπήρξε πλήρης βύθιση του κρουαζιερόπλοιου, ο πανικός που επικράτησε, το βαθύ σκοτάδι και η έλλειψη συντονισμού από τον πλοίαρχο οδήγησαν στον θάνατο 15 άτομα, ενώ δυστυχώς αγνοοούνται ακόμη τουλάχιστον άλλα τόσα, με μηδενικές πια ελπίδες να βρεθούν ζωντανά.

Οι διαφορές

Στην περίπτωση του Costa Concordia, οι επιβαίνοντες ήταν τυχεροί που οι σωστικές λέμβοι και τα σωσίβια βρίσκονταν σε άψογη κατάσταση. Διαφορετικά, ίσως ο αριθμός των θυμάτων να ήταν μεγαλύτερος. Στο ηλικίας 34 ετών Express Samina (ήταν ο τελευταίος του χρόνος στη θάλασσα, σύμφωνα με τη νομοθεσία), τα πάντα υπολειτουργούσαν. Κι ας επέμενε η πλοιοκτήτρια εταιρεία του Minoan Flying Dolphin ότι το πλοίο ήταν πλήρως ανακαινισμένο. Οι ευθύνες που βάρυναν το αφεντικό της, τον Παντελή Σφηνιά, που τα προηγούμενα χρόνια είχε σχεδόν δημιουργήσει μονοπώλιο στην ακτοπλοΐα, ήταν αφόρητες. Αυτοκτόνησε, πηδώντας από τα γραφεία της εταιρείας στο κενό, έχοντας καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ και αντικαταθλιπτικών χαπιών. Μένει να δούμε αν και η πλοιοκτήτρια εταιρεία του Costa Concordia, η Costa Cruises, θα φορτωθεί με κατηγορίες. Προς το παρόν όλα δείχνουν πλήρη ευθύνη του καπετάνιου του κρουαζιερόπλοιου, ωστόσο όσο περνάει ο καιρός νέα στοιχεία θα έρχονται στο φως και θα μάθουμε ακριβώς τι συνέβη το μοιραίο βράδυ της 13ης Ιανουαρίου. Ας κλείσουμε την σύγκριση των δύο δυστυχημάτων με μια ομοιότητα, το μοναδικό ευτυχές στοιχείο των δύο συμβάντων: Οι ντόπιοι, είτε από το Ίζολα ντελ Τζίλιο, είτε από την Πάρο και την Αντίπαρο, που έσπευσαν μέσα στη νύxτα να πάρουν τις βάρκες τους και να σώσουν όσους περισσότερους από τους επιβάτες μπορούσαν έδειξαν πως ο ανθρώπινος παράγοντας δεν θα λείψει ποτέ από καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης...