Nικήρατος: Ο δρόμος προς την Ελευθερία στο θέατρο Χυτήριο - Σημείο Πολιτισμού

Ένα μαχητικό έργο που έχει θεωρηθεί ορόσημο για τη νεοελληνική δραματουργία, καθώς ήταν το πρώτο τυπωμένο θεατρικό έργο που ασχολήθηκε με ήρωες ή γεγονότα του 1821 και το οποίο εκδόθηκε το 1826.

Το δραματικό παρόν του έργου της Καΐρη τοποθετείται στο πολιορκημένο από τους Τούρκους Μεσολόγγι και δραματοποιεί την πραγματική ιστορία του πρόκριτου του Μεσολογγίου Χρήστου Καψάλη που αυτοπυρπολήθηκε μαζί με άλλους 400 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, αλλά και την ιστορική Έξοδο του Μεσολογγίου, η οποία ενέπνευσε μεγάλους ξένους καλλιτέχνες και φιλέλληνες της εποχής, αναθερμαίνοντας το φιλελληνικό κίνημα, κάτι που βοήθησε στην επίσπευση των διαδικασιών για την τελική λύση του ελληνικού ζητήματος. Η δραματική σύγκρουση του έργου φωτίζει το δίλημμα των Ελλήνων μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, της Δύσης και της Ανατολής. Φορτίζει το έργο με έντονο πολιτικό προβληματισμό καταγγέλλοντας τους Ξένους και τις Μεγάλες Δυνάμεις για την αδιαφορία τους απέναντι στον Αγώνα των Ελλήνων, ενώ έμμεσα θίγει και τις ευθύνες της ελληνικής πλευράς, τις εμφύλιες διενέξεις και τους εθνικούς διχασμούς.

Ωστόσο, θεωρώντας ότι το έργο γράφτηκε “εν θερμώ” και δίχως τις πληροφορίες που έχουμε σήμερα εν γνώσει μας –που ήταν αδύνατον να γνωρίζει η Ευανθία, μιας και κυκλοφόρησαν αρκετά χρόνια μετά από τη συγγραφή του Νικήρατού της–, επιδιώκεται η σύνδεση αυτού του γεγονότος με άλλες σημαντικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης, που παρότρυναν και εμψύχωσαν τους πολιορκημένους. Έτσι, το δραματικό γεγονός της Μάχης των Στύρων, η ιστορική Μάχη στο Κεφαλόβρυσο, η νικηφόρα Έξοδος στο Χάνι της Γραβιάς, η αδυναμία τροφοδότησης του Μεσολογγίου από τον Μιαούλη, η ηρωική αυτοθυσία του Διάκου, η Καταστροφή της Χίου και των Ψαρών, συνυφαίνονται με την Προετοιμασία των Εξοδιτών. Ωστόσο, σημαίνοντα ρόλο στην παράσταση διαδραματίζει και ο Μάρκος Μπότσαρης, ο οποίος κάνει την εμφάνισή του στο έργο ως Φάντασμα, καθώς η δράση του έργου λαμβάνει χώρα μπροστά στον τάφο του, εμπνέοντας και ενθαρρύνοντας τους Έλληνες πολιορκημένους.

Tο κείμενο της Καΐρη μεταγράφηκε στη νεοελληνική γλώσσα. Βέβαια, κρατήθηκε η καθαρεύουσα των κειμένων των ιστορικών και των αυτοπτών μαρτύρων, τα οποία προστέθηκαν ως κείμενα του Αφηγητή. Επιπροσθέτως, στην επεξεργασία τού κειμένου λήφθηκε υπόψη η πρόθεση της Καΐρη να γράψει ένα έργο σύμφωνα με τα πρότυπα της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας, έτσι το έργο εμπλουτίστηκε με Ιντερμέδια που κατέχουν τη θέση Χορικών, ασχέτως που είναι γραμμένα σε πεζό και όχι σε έμμετρο λόγο. Ως έμμετρο κείμενο έχουν προστεθεί τραγούδια που αποτελούν συμπίλημα στίχων από διάφορα Δημοτικά και Κλέφτικα Τραγούδια· εκτός φυσικά από το ποίημα «Το Μεσολόγγι» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και την επιλογή στίχων από το Σχεδίασμα Β΄ (1 και 2) των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του Διονυσίου Σολωμού. Η προσθήκη στο τρίπρακτο δράμα της Καΐρη ενός Προλόγου και ενός Επιλόγου συνδέει περισσότερο το έργο με την Τραγωδία, καθώς αντιστοιχούν στον Πρόλογο και την Έξοδο αυτής.

Σημαντική παρέμβαση στο διασκευασμένο θεατρικό έργο, με τον τίτλο: «Νικήρατος… ο δρόμος για την Ελευθερία» είναι η εμφάνιση της κόρης του Νικήρατου, όπως ίσως θα επιθυμούσε η ίδια η Καΐρη. Η Ευανθία, ούσα η πρώτη Ελληνίδα διανοούμενη και πρόδρομος του φεμινιστικού κινήματος, θα παρουσίαζε –αν της το επέτρεπαν οι συνθήκες της εποχής– την Κλεονίκη της πιο δυναμική, πιο προοδευτική, με περισσότερο διαφωτιστικό πνεύμα, για αυτό εκφέρονται διά του στόματός της οι προτρεπτικές και παρακινητικές απόψεις της Μαντώς Μαυρογένους προς τις Γαλλίδες με τη δυναμικότητα μιας Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας.

Τέλος, όλη η συγκινησιακή φόρτιση, που προσδίδουν οι φαντασιακές σκηνές φρίκης και ηρωισμού, η συντριβή, ο θρήνος και ο εφιάλτης, συνοδεύεται και καθοδηγείται από τη μουσική, η οποία ακούγεται στην παράσταση ζωντανά. Άλλωστε, η επιθυμία των THEARTES είναι η παράσταση αυτή να μετατραπεί σε μια ενορατική σύλληψη, μια έμπνευση και μια εικόνα της φαντασίας που θα οδηγήσει το κοινό στην προσωπική μέθεξη και την ανάταση, και να λειτουργήσει εντέλει λυτρωτικά.

Συντελεστές της παράστασης

Συγγραφή: Ευανθία Καΐρη

Σκηνοθεσία-Ανασυγγραφή: Κωνσταντίνος Κυριακού

Δραματουργική επεξεργασία: Κατερίνα Μπιλάλη

Σκηνικά-Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα

Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης

Πρωτότυπη Μουσική: Άρτεμις Ματαφιά

Κινησιογραφία: Στεφανία Γώγου

Επιστημονική Συνεργάτρια: Άννα Ταμπάκη

Βοηθός Σκηνογράφου-Ενδυματολόγου: Αθηνά Δρακουλαράκου

Φωτογραφίες: Φανή Τουμπουλίδου

Σχεδιασμός αφίσας: [βιβλιοτεχνία]

Δημόσιες Σχέσεις: Νταίζη Λεμπέση

Παραγωγή: THEARTES Α.Μ.Κ.Ε. & Βάσια Παναγοπούλου

Ηθοποιοί:

Ισίδωρος Σταμούλης

Κατερίνα Μπιλάλη

Λευτέρης Παπακώστας

Κωνσταντίνος Κυριακού

Παίζει και τραγουδάει ζωντανά η Άρτεμις Ματαφιά

Ακούγονται οι φωνές

του Οδυσσέα Σταμούλη

και της μικρής Μαρίας Γιαννακοπούλου