Η Ελληνίδα που ξεπερνά τα στενά όρια της «γυναίκας – ζωγράφου»

Από τον Παναγιώτη Χριστόπουλο

Η Μίνα Παπαθεοδώρου–Βαλυράκη είναι μια ζωγράφος που συναρπάζεται από τον αθλητισμό και όσα αυτός εκφράζει. Δεν γυρεύει να αναπαραστήσει τον ρεαλισμό στην κίνηση των αθλητών, την σωματική τους ρώμη ή την τελειότητα της τεχνικής τους. Κινείται στο πιο εσωτερικό επίπεδο, αυτό της έντασης και της αγωνίας. Ως εκ τούτου αποφεύγει τις «φωτογραφικές» αναπαραστάσεις και κινείται πιο κοντά στον εξπρεσιονισμό. Επηρεασμένη, όμως, και από τον ιταλικό φουτουρισμό και την λατρεία του για την τεχνολογία και την ταχύτητα, αλλά και από άλλα, νεώτερα κινήματα της τέχνης, τα οποία αφήνουν τα ίχνη τους στα έργα της, η Μίνα Παπαθεοδώρου–Βαλυράκη έχει καταφέρει να καταξιωθεί στις ημέρες μας ως μια καλλιτέχνιδα που εκφράζει όσο λίγοι την πραγματική ουσία του αθλητισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2002, στο Σολτ Λέικ Σίτι των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ένα έργο της, το "Downhill Skier", που επελέγη ως εικαστικό για την επίσημη αφίσα της διοργάνωσης.

Ακόμη πιο γεμάτα ένταση κι από τα έργα της γύρω από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, είναι αυτά που αναφέρονται στον μηχανοκίνητο αθλητισμό. Χρησιμοποιώντας το χρώμα σαν πυξίδα, με το σχέδιο να προκύπτει από αυτό, καταφέρνει να εκφράσει την ένταση και τους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής μας, μέσα από τους αγώνες της Formula 1 και των υπόλοιπων μηχανοκίνητων αθλημάτων. «Ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα διακατέχεται από μια ζωντάνια και καταδεικνύει ότι έχει ξεπεράσει κάθε κλασσικό ορισμό της "γυναίκας ζωγράφου" καθώς το έργο της κινείται σταθερά στο χώρο του δυναμικού σύγχρονου καλλιτέχνη», σχολιάζουν οι Carol Matthews Lascaris και Susan Fisher Sterling, Επίτιμη Πρόεδρος και Διευθύντρια (και σημαντική ιστορικός της τέχνης), αντίστοιχα, του National Museum of Women in the Arts in Washington.

Το Μουσείο, το οποίο συμπληρώνει αυτές τις ημέρες 25 χρόνια ενεργούς παρουσίας στον χώρο των Τεχνών, γιορτάζει σήμερα Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου την επέτειο σε μια ειδική εκδήλωση με την ονομασία "Monte Carlo Evening". Από μια τέτοια εκδήλωση δεν θα μπορούσε να λήψει ένα έργο που όχι μόνο εκτέθηκε στο Μόντε Κάρλο, αλλά και έχει ως αφορμή του περίφημο grand prix της Formula 1 που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο Πριγκιπάτο, τον πίνακα «Double Ferrari Formula One» της Μίνας Παπαθεοδώρου–Βαλυράκη, η οποία είναι το τιμώμενο πρόσωπο στο πλαίσιο του εορτασμού. Κατά την διάρκεια, μάλιστα, της βραδιάς, το έργο θα δημοπρατηθεί με σκοπό την οικονομική ενίσχυση του Μουσείου. Έργα της Ζωγράφου υπάρχουν στην συλλογή του Μουσείου από το 2001 όπου παρουσιάστηκαν σε μεγάλη αναδρομική έκθεση.

Η Μίνα Παπαθεοδώρου-Βαλυράκη τιμήθηκε το 2002 από την Αμερικανική Ακαδημία των Σπορ (United States Sport Academy) ως «Παγκόσμιος Καλλιτέχνης για την Τέχνη στα Σπόρ». Μεταξύ 55 διεθνών υποψηφιοτήτων, επελέγη το έργο της «Downhill Skier». Το 2007 εξελέγη μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Αμερικάνικης Ακαδημίας των Σπορ και μέλος της Επιτροπής της για τις Τέχνες.

Οι Carol Matthews Lascaris και Susan Fisher Sterling σχολιάζουν περαιτέρω για το έργο της Ελληνίδας καλλιτέχνιδος: «Όλοι εμείς στο "NMWA", θεωρούμε ιδιαίτερη τιμή μας το γεγονός ότι, στην συλλογή σύγχρονων έργων του Μουσείου μας συγκαταλέγεται και ο όμορφος πίνακας της ζωγράφου "Νεκρή φύση σε κίτρινο" του 1996, καθώς και το ότι η Μίνα Παπαθεοδώρου-Βαλυράκη εκπροσωπείται και με άλλα έργα της στη βιβλιοθήκη του "NMWA" και στα Αρχεία του Ερευνητικού Κέντρου Γυναικών Καλλιτεχνών. Είναι μια από τις πρώτες γυναίκες καλλιτέχνιδες που συμπεριελήφθησαν στις συλλογές μας, και τα έργα της προσδίδουν μια νέα διάσταση στη διεθνή μας φήμη. Η τέχνη της, η οποία καλύπτει τρεις δεκαετίες, υποδηλώνει με απόλυτη συνέπεια την οπτική γωνία μέσα από την οποία βλέπει τα πράγματα, μια οπτική γωνία που στην ουσία αναπαριστά τους ρυθμούς και την ένταση της σύγχρονης ζωής. Είτε ζωγραφίζει αυτοκίνητα, είτε αθλητές που λαμβάνουν μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες, είτε ακόμα κατασκευές σε πόλεις του 21ου αιώνα, τα θέματα τις παραμένουν πάντα γεμάτα παλμό, ζωντάνια και δύναμη τόσο που θαρρείς ξεχύνονται έξω από τα όρια του καμβά. Η καρδιά της χτυπά ακόμα στο ρυθμό της αγάπης που έτρεφαν οι Ιταλοί φουτουριστές για την ταχύτητα, είναι προφανές ότι ανήκει σε ένα πολύ στενό κύκλο διακεκριμένων καλλιτεχνών που ζωγράφισαν θέματα σχετικά με τον αθλητισμό. Τα καινούρια έργα της που προσεγγίζουν το θέμα των μεγαλουπόλεων θα έχουν αναμφίβολα την ίδια αναγνώριση και στο μέλλον».

Ποια είναι η Μίνα Παπαθεοδώρου–Βαλυράκη

Γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στο πλευρό του Γιάννη Μόραλη από το 1976 ως το 1981. Πήρε το πτυχίο της με έπαινο και το 1981, με υποτροφία του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών, ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας απ' όπου πήρε το διδακτορικό της το 1986. Έργα της υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών, στο Μουσείο ASAMA της Ακαδημίας των Σπορ στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ, στο National Museum of Women in the Arts στην Ουάσινγκτον, στο Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Βόλου, στην Τράπεζα Πειραιώς, στην Εθνική Τράπεζα, στο Μουσείο Βορρέ, στο Ολυμπιακό Μουσείο της Λωζάνης, στο Μουσείο της Βαρκελώνης, στο κτίριο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, στο Μουσείο Automobili Lamborghini στην Ιταλία, στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στην Γενική Τράπεζα, στο Μουσείο Jean Todt - Ferrari, σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό καθώς και στα γραφεία εταιρειών όπως οι FIAT, Ferrari, Lamborghini, Mercedes κ.ά.

Από το 1983 ξεκίνησε να εκθέτει στην Ιταλία, στην Ελλάδα, στις Η.Π.Α και σε άλλες χώρες. Επίσης, έχει συμμετάσχει σε πολλές διεθνείς εκθέσεις, όπως στην F.I.A.C. στο Μπάρι, το 1984 και στις 2002 Istanbul Art Fair, Art Athina 2006, Art Fair of Nimes 2006, 2006 Art Fair in Vigo κ.ά. Οι ατομικές της εκθέσεις στην Ελλάδα και την Ιταλία είναι αναρίθμητες, όπως και οι διακρίσεις της. Αξίζει να σταθούμε στην συνεργασία της με την Lamborghini, που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1998. Τής ανατέθηκε το το μνημειώδες έργο «Ιστορία της Lamborghini -35 χρόνια», κι εκείνη παρουσίασε έναν πίνακα 18 τ.μ. ο οποίος αναρτήθηκε στο εργοστάσιο της θρυλικής αυτοκινητοβιομηχανίας και κοσμεί μόνιμα την είσοδο του.

Έργα της έχουν κατά καιρούς κοσμήσει γραμματόσημα, ημερολόγια και αφίσες των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004 και έχουν βραβευθεί από φορείς όπως ο ΕΟΤ για την προβολή της χώρας μας στο εξωτερικό. Το 2008 τιμήθηκε επίσης με το βραβείο: "Guirlande d' Honneur" στο Διεθνές Φεστιβάλ του Μιλάνου Sport Movies & TV, για την σημαντική παρουσία της στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Πεκίνου, ενώ τον Ιούλιο του 2010 συμμετείχε στην έκθεση "Football Portraits" στην Frascione Art Gallery στην Φλωρεντία της Ιταλίας, με την ευκαιρία του Μουντιάλ.