Γρηγόρης Βαλτινός: «Ο Ζορμπάς πιστεύει κυρίως στην ελευθερία του ατόμου»

Ποια είναι τα στοιχεία του χαρακτήρα που έχει πλάσει ο Καζαντζάκης, τα οποία εσείς αντιμετωπίζετε με περισσότερο θαυμασμό;

Αυτό που με ενοχλούσε πάντα στο Ζορμπά ήταν η μεταχείρισή του. Είχαμε πάρει μόνο τα στοιχεία που μας βολεύουν από αυτόν. Πήραμε την καλοπέραση, το χορό, στάσεις ζωής, όπως «δε βαριέσαι», «ωχ αδερφέ» και τέτοια. Η εικόνα αυτή εδραιώθηκε, περνούσε πια προς τα έξω, προς τους τουρίστες. Με τη συμφωνία λοιπόν του Σταμάτη Φασουλή και των δύο διασκευαστών, Ρέππα και Παπαθανασίου, αποφασίσαμε να κάνουμε έναν Ζορμπά γήινο, αληθινό. Έναν Ζορμπά που μπορεί να τον αγγίξει ο θεατής, διότι, ξέρετε, πως εάν το κοινό δε βρίσκει κάποιο σημείο ταύτισης με τα πρόσωπα, του φαίνονται παντελώς απρόσιτοι, ξένοι. Κατά συνέπεια, δεν τον συγκινούν, παίρνουν τη μορφή ενός τοτέμ. Θέλαμε, λοιπόν, έναν χαρακτήρα απλό, με ανθρώπινες αδυναμίες. Ο Ζορμπάς πιστεύει κυρίως στην ελευθερία του ατόμου. Παράλληλα, όμως, λέει ότι «η ελευθερία είναι ένα βαρύ φορτίο, δε μπορούν να το σηκώσουν όλοι». Έχει απόλυτη επίγνωση της σημασίας της ελευθερίας και του σεβασμού στο συνάνθρωπο. Επί της ουσίας κάνει γέφυρα αυτό που λέει με τη ρήση του Διονύσιου Σολωμού: «Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία». Ένας άνθρωπος που πιστεύει στη συγκεκριμένη θέση ζωής, δε μπορεί παρά να είναι ένας ώριμος άνθρωπος. Αποτελεί ένα πρόσωπο απόλυτα εναρμονισμένο με τη φύση.

Θα μείνω σε όσα είπατε σχετικά με τη διεθνή πλευρά. Το πρόσωπο του Αλέξη Ζορμπά έχει αναπαραχθεί κατά τη διάρκεια του χρόνου ουκ ολίγες φορές αντιπροσωπεύοντας και αντανακλώντας το ελληνικό πρότυπο. Θεωρείτε, λοιπόν, ότι έχει αλλοιωθεί η εικόνα αυτή, δίνεται σημασία σε δευτερεύοντα στοιχεία;

Θεωρώ ότι πρόκειται μάλλον για μια επιλεκτική ανάδειξη της φιγούρας αυτής. Καλό το συρτάκι, οι γυναίκες που τον περιβάλλουν, αλλά δεν υπάρχουν μονάχα αυτά. Τόσο οι Έλληνες, όσο και οι ξένοι χρησιμοποίησαν την εκδοχή αυτή, επειδή ήταν βολική, πιο διασκεδαστική, συνέβαλαν στην προβολή μιας περισσότερο γραφικής πλευράς. Για εμάς είναι ένας λαϊκός φιλόσοφος, έτσι τον αντιμετωπίσαμε και κατά αυτό τον τρόπο θα ήταν καλό να τον δει και ο υπόλοιπος κόσμος από εδώ και πέρα. Καθώς δεν έχει νόημα να ανεβάσεις ένα έργο, αν δεν έχεις να προτείνεις κάτι καινούργιο. Οι φιλοσοφίες που αναδύονται μέσα από αυτόν είναι βιωμένες, πηγάζουν από όσα έζησε και είδε. Όλα τα υπόλοιπα μπιχλιμπίδια που έχει ο Ζορμπάς, ασκούν απλά γοητεία. Είναι απαραίτητα για τη ζωή, σίγουρα, διαφορετικά όλα θα έμοιαζαν βαρετά και άνοστα. Άλλωστε τη σημασία αυτών επισημαίνει κι ο ίδιος και δια μέσω αυτού ο Καζαντζάκης. Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό πόνημα έχει δημιουργηθεί γύρω από τη σύγκρουση του Διόνυσου με τον Απόλλωνα, αν το παρατηρήσουμε αρχετυπικά. Το πνεύμα με την ύλη, τη γήινη σάρκα. Αυτό θέλαμε να πετύχουμε εξ αρχής έναν άνθρωπο απτό, που επάνω του κανείς εντοπίζει δικά του στοιχεία και βρίσκει ομοιότητες.

Πηγη: thesstheater