Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος: «Ο Σαλιέρι είναι… εγώ»

Από τη μια εμβληματική προσωπικότητα περνάτε στην άλλη. Μάλιστα, και ο Τούρινγκ και το «Αμαντέους» κουβαλούν κινηματογραφική και δη σκαρική αύρα.

Το «Αμαντέους» του Μίλος Φόρμαν έχω να το δω από την εφηβεία μου. Ούτε την ταινία για τον Αλαν Τούρινγκ έχω δει. Δυσκολεύομαι πολύ να βλέπω οτιδήποτε σχετίζεται με κάτι που θα κάνω, γιατί μπορεί να χάσω κάθε επιθυμία να το κάνω. Αν μου αρέσει πολύ, σημαίνει ότι το δημιούργημα κάποιου άλλου συνάντησε κάτι βαθιά δικό μου, άρα αυτό το «κάτι» έχει απαντηθεί, γιατί να το ξαναπώ εγώ; Δεν συνέδεσα, λοιπόν, καμία από τις δύο ιστορίες με το σινεμά, ούτε μεταξύ τους. Επιλέον, για μένα ούτε «Η μηχανή του Τούρινγκ», είναι ένα έργο για τον Τούρινγκ, ούτε το «Αμαντέους» είναι ένα έργο για τον Μότσαρτ. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου ούτε ο Μότσαρτ ούτε ο Τούρινγκ. Μου είναι εντελώς αδιάφοροι.

Εννοείτε ότι σας χρησιμεύουν ως οχήματα ώστε να μιλήσετε για κάτι άλλο;

Μόνο ως οχήματα. Η θεατρική παράσταση δεν είναι ντοκιμαντέρ. Για εμένα το θέατρο είναι εκεί για να εκφράζει ανθρώπινα πράγματα και όχι για να διηγείται ιστορίες υπαρκτών προσώπων.

Με αφορμή τον μύθο ότι ο συνθέτης Σαλιέρι δολοφόνησε από φθόνο τον Μότσαρτ, ο Σάφερ μίλησε για την «αιώνια μάχη του φωτός με το σκοτάδι και του εαυτού με τον εαυτό», όπως γράψατε στο δελτίο Τύπου. Δηλαδή;

Αυτό πηγάζει από μια δική μου αναζήτηση: τι σημαίνει «καλό» και «κακό», τι σημαίνει θαυμάζω, ζηλεύω, πολεμάω κάποιον άλλον, άρα δεν αποδέχομαι τον εαυτό μου - εξ ου και η μάχη εαυτού με εαυτό.

Άλλωστε, όλα από εμάς δεν ξεκινούν; Γνωρίζουμε στ’ αλήθεια κάτι πέρα από τον εαυτό μας; Δεν βλέπουμε τα πάντα μέσα από το προσωπικό μας φίλτρο;

Οχι. Τον εαυτό μας δεν τον γνωρίζουμε, επειδή αυτό το φίλτρο δεν είναι δικό μας. Είναι των γονιών μας των αναμνήσεων μας της κοινωνίας που μας περιβάλλει, των πεποιθήσεων μας - όμως ούτε οι πεποιθήσεις ούτε οι συνήθειες μας είναι ο εαυτός μας. Ο εαυτός μας είναι κάτι πολύ πιο κρυμμένο, πιο πυρηνικό. Για παράδειγμα, εγώ μπορεί να θεωρώ ότι, αν εμπλέκομαι σε σχέσεις κακοποιητικές συμβαίνει επειδή έτσι είμαι. Ομως αυτό δεν είναι αλήθεια. Κανένας εαυτός δεν εμπλέκεται σε κακοποιητικές σχέσεις. Αλλο φίλτρο έχει μπει στη μέση. Αλλος νους κάνει κουμάντο. Αυτό που εννοώ είναι ότι πάρα πολύ εύκολα είμαστε αυτά, που μάθαμε να είμαστε και όχι αυτά που θέλουμε πραγματικά να γίνουμε.

Λέτε ότι δεν υπάρχει πραγματική ελευθερία;

Πώς δεν υπάρχει. Αρκεί να την κατακτήσεις Ξέρεις πού είναι η ελευθερία. Ο αληθινός εαυτός μας βρίσκεται πάντα εκεί όπου είμαστε ήσυχα. Σε αρμονία. Ομως ο εαυτός μας είναι κάτι προς ανακάλυψη και καθόλου δεν θεωρώ ότι βρισκόμαστε «εντός μας». Εκεί είναι και το πρόβλημα μας. Εκεί είναι και το πρόβλημα του Μότσαρτ, που αποζητά μάταια την αποδοχή των άλλων. Και του Σαλφι, που δεν νοιάζεται για το ποιος είναι ο ίδιος αρκεί να πάψει να υπάρχει ο άλλος. Και οι δύο πεθαίνουν βαθιά δυστυχισμένοι, πλήρως απομακρυσμένοι από τον εαυτό τους. Η παράσταση, λοιπόν, είναι μια κίνηση λύτρωσης. Για να ξαναδούμε τα πράγματα που μας έφεραν εδώ και να μας συγχωρέσουμε.

Τον συμπαθείτε τον Σαλιέρι;

Τον αγαπώ βαθιά.

Επειδή είναι αδύναμος;

Επειδή είναι... εγώ. Ο Σαλιέρι είναι ένας από εμάς όχι ο Μότσαρτ. Οχι, και αυτός ένας από μας είναι, απλά... είναι ρ Μότσαρτ (γελάει)! Είναι τόσο προικισμένος που δεν γίνεται να νιώσεις ισότιμος κατά τα άλλα, είναι το ίδιο ανεπαρκής με εμάς. Με εμένα τέλος πάντων, ας μη μιλάω για άλλους που είμαι απολύτως ανεπαρκής και μέτριος. Ο Σαλιέρι, λοιπόν, είναι ο εαυτός μου. Και προσπαθώ να τον κατανοήσω.

Πηγή:Real Life